Klassenmanagement voor leerkrachten in het primair onderwijs
KM

Zorg en begeleiding: een zorgzaam en veilig schoolklimaat

Om te kunnen leren en om les te kunnen geven is een veilig en zorgzaam schoolklimaat nodig. Dat vormt de noodzakelijke basis om successen te kunnen behalen. Een zorgzaam en veilig schoolklimaat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor personeel, leerlingen en ouders. In een zorgzame en veilige school voelt elk kind zich thuis en is iedereen in staat om te leren. Op zo’n school voel je je meteen als je binnenkomt welkom, geaccepteerd en belangrijk voor de groep.
Schoolklimaat is net zoiets als de lucht die we inademen - het heeft de neiging om onopgemerkt te blijven, totdat het echt fout gaat.(Jerome Freiberg).

Vragen die je kunt stellen over het schoolklimaat

De volgende vragen kun je stellen om te weten te komen of een school een positief schoolklimaat heeft.

  • Hebben alle leerlingen sterk het gevoel dat ze erbij horen?
  • Geloven alle ouders dat de school hun opvattingen en bijdragen waardeert?
  • Hebben ouders en leerkrachten na een bijeenkomst het gevoel dat zij een gezamenlijk gedeelde taak en doel hebben met betrekking tot het kind?
  • Werkt de school doelbewust aan positieve relaties en omgangsvormen en gezamenlijke activiteiten?
  • Zijn alle teamleden bereid om diversiteit bij leerlingen te waarderen in leerprestaties, motivatie, taalgebruik, ras, cultuur, ervaringen, enz,?
  • Als er zorg zijn rond een leerling worden haar/zijn overwegingen dan even serieus genomen als die van de volwassenen?
  • Wordt gedeeld eigenaarschap voor alle leerlingen, als een niet-onderhandelbaar principe, duidelijk uitgestraald door de schoolleider?

Voorbeelden van uitgangspunten voor een positief pedagogisch klimaat

Wij werken samen aan een klimaat, waarin iedereen zich welkom voelt en waarin positief gedrag en wederzijds respect gewaardeerd en beloond worden.
Daartoe:

  • werken we aan zorgzame relaties met en hoge verwachtingen van leerlingen;
  • maken we verbinding door begroeten, actief luisteren, vermijden van sarcasme en negativiteit;
  • kennen wij onze leerlingen, door interesse in hen te tonen, ook in wat hen buiten school bezighoudt;
  • gebruiken we vormen van samenwerkend leren (in divers samengestelde paren, groepjes en projectvormen);
  • hebben we oog voor leerlingen die buiten de groep vallen en probeer hen te betrekken vanuit hun talenten;
  • nemen we signalen of klachten over pesten of bedreiging altijd serieus;
  • weten we welke ondersteuningsmogelijkheden er binnen en buiten de school zijn voor leerlingen en reiken die aan;
  • moedigen we positief gedrag, het geven van complimenten en het opkomen voor slachtoffers aan;
  • stralen we vertrouwen in onze leerlingen uit en benadrukken we hun groei en niet de leerprestatie op zich;
  • zijn alle teamleden rolmodellen, bewaken we de gedragsregels en komen we ze zelf na.

Wat kun je doen om het schoolklimaat te versterken?

Om het schoolklimaat te verbeteren kun je acties ondernemen op vier gebieden:

1. Veiligheid

Schoolbrede programma’s op het gebied van positief gedrag kunnen belangrijke bijdragen leveren aan een zorgzaam en veilig schoolklimaat. Die programma’s werken aan het sociale klimaat. Een onderdeel ervan is vaak het opstellen van duidelijke en gezamenlijk gedragen gedragsregels en het creëren van een aanspreekcultuur, waarin iedereen elkaar op de regels wijst. Goede en continue communicatie over de regels en duidelijk en consequent optreden bij het handhaven ervan zijn daarbij cruciaal. Leerlingen en leerkrachten moeten goed weten wat gepast en wat ongepast gedrag is en wat er gebeurt als je regels overtreedt.
Daarnaast moeten deze programma’s vooral gericht zijn op zelfregulatie van gedrag. Conditionering van gedrag binnen een schoolsetting is wel prettig voor de rust op school, maar draagt niet wezenlijk bij aan transfer van het geleerde op school naar andere situaties in de leefomgeving.
Leerlingen zijn zelf de beste informanten over de staat van het schoolklimaat! Bevraag ze dus regelmatig op hun veiligheidsbeleving en waardering voor het klimaat op school en in de groep. Gebruik de uitkomsten om in beeld te brengen waar kansen liggen voor verbetering (bijvoorbeeld je buitengesloten voelen, falen, huiswerk, enz.)

2. Lesgeven en leren

In een school met een positief leerklimaat zeggen leerlingen “ik kan het” en zijn zij bereid om risico’s te nemen. Om zo’n klimaat te creëren en te behouden is het belangrijk dat leerkrachten ondersteunend optreden; tegemoetkomen aan de individuele behoeften van leerlingen, fouten benutten als mogelijkheden om te leren en te onderwijzen, positieve feedback geven, goed complimenteren voor hard werken en hoge verwachtingen blijven houden van alle leerlingen.
Bied leerlingen keuzemogelijkheden in de groep waarmee ze werken, het soort opdrachten, werkvormen of projecten, enz. Wees duidelijk in je communicatie naar de leerlingen. Ga er niet te snel van uit dat ze je instructies of regels begrijpen. Deel goede voorbeelden, zodat leerlingen een beeld krijgen van wat goed werk is. En zorg ervoor dat alle teamleden rolmodellen zijn voor moreel, ethisch en pro-sociaal gedrag.

3. Relaties

Kinderen houden van een school , die van kinderen houdt! Maak van positieve leerling - leerkracht - relaties een prioriteit! Investeer in de relatie met alle kinderen. Zij willen het gevoel hebben dat zij erbij horen en geaccepteerd worden. Leer meer over je leerlingen dan alleen hoe ze op school presteren. Toon interesse voor hun thuissituatie, hobby’s, belevenissen, vrijetijdsbesteding, enz. Bied alle leerlingen mogelijkheden om te excelleren op hun gebied. Help ze haalbare doelen te stellen en help ze over drempels heen. Laat ouders delen in de successen van hun kinderen.

4. Omgeving

Schoolbinding (je verbonden voelen met de school) is een belangrijke factor voor het welbevinden én de schoolprestaties van leerlingen. Betrek leerlingen daarom allemaal actief bij schoolactiviteiten, uitjes, voorstellingen, ouderavonden, enz. Geef hen daarin verantwoordelijkheden en kansen om hun talenten en leiderschap te laten zien. Zorg ervoor dat de schoolomgeving en inrichting aangenaam en uitnodigend zijn voor leerlingen.

Het schoolklimaat vormt een weerspiegeling van de houding en overtuigingen van de schoolpopulatie. Een positief schoolklimaat is gebaseerd op een gedeelde visie op succes voor alle leerlingen en leerkrachten, gebaseerd op respect voor ieders talenten en behoeften.

Overname van gegevens is met bronvermelding toegestaan.
© Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg