Klassenmanagement voor leerkrachten in het primair onderwijs
KM

Programma's: Taakspel

Taakspel is een spel, dat in de klas wordt gespeeld in teams, tijdens de reguliere lessen of activiteiten. Taakspel is geschikt voor groep 3 t/m 8 van het basisonderwijs. Er is een aanpassing beschikbaar voor het speciaal onderwijs. Met Taakspel in de klas houden leerlingen zich beter aan klassenregels. Daardoor neemt onrustig en storend gedrag af. Leerlingen kunnen dan beter en taakgericht werken. Bovendien ontstaat er een prettiger klassenklimaat.

Achtergrond van Taakspel

De achterliggende theorie van Taakspel is The Good Behavior Game uit Amerika. Deze methodiek is gebaseerd op de leertheorie. De belangrijkste technieken uit deze theorie voor Taakspel zijn: gedragsinstructie (vertellen welk gedrag gewenst is), modelleren (leerlingen leren van elkaar), positieve bekrachtiging van gewenst gedrag (complimenteren/ belonen), afzwakken van ongewenst gedrag (door middel van een passende ‘boete’), uitdoven van ongewenst gedrag (negeren) en visuele feedback van resultaten (bijvoorbeeld op een teamposter).

Aanpak

Taakspel is een groepsgerichte werkwijze, waarbij leerlingen tijdens de reguliere lessen middels een spel leren zich beter aan klassenregels te houden.

De klas wordt na een observatieperiode door de leerkracht in teams verdeeld. De leerlingen met veel regelovertredend gedrag worden verdeeld over de teams, zo ook de leerlingen met matig of geen regelovertredend gedrag. Voor iedere onderwijssituatie bedenken de leerlingen en leerkrachten positief geformuleerde regels, regels die gewenst gedrag omschrijven.
De leerlingen houden zich gedurende de afgesproken tijd aan drie afgesproken regels. De leerkracht geeft daarvoor complimenten.

Wanneer een leerling een afgesproken regel overtreedt, pakt de leerkracht een kaart weg. De leerkracht reageert verder niet op het regelovertredende gedrag.
De leerlingen zitten in teams bij elkaar en mogen elkaar helpen zich aan de regels te houden.
Wanneer de teams kaarten overhouden, hebben ze gewonnen. Ze krijgen dan een beloning die ze zelf hebben bedacht. De leerlingen kunnen sparen voor een grotere beloning door op een poster kruisjes te zetten of stickers te plakken. Het spel wordt maximaal drie keer per week gespeeld.

Taakspel kan aan de situatie worden aangepast door met meer of minder regels te werken, door het langer of korter te spelen, door de beloning direct of uitgesteld te geven. De leerkracht leert vooral aandacht te besteden aan gewenst gedrag. De leerlingen leren op deze manier dat ze aandacht krijgen als ze gewenst gedrag laten zien. Regelovertredend gedrag neemt af, omdat dit onverenigbaar is met taakgericht gedrag.

In het Taakspel wordt op planmatige wijze gewerkt aan het beïnvloeden van gedrag. Hierbij worden de volgende stappen herhaaldelijk doorlopen: (1) Problemen signaleren; (2) Problemen analyseren; (3) Oplossing voorbereiden; (4) Oplossing toepassen; (5) Oplossing evalueren. Door herhaaldelijk de stappen te doorlopen wordt op een planmatige wijze gewerkt aan het positief beïnvloeden van regelovertredend en taakgericht gedrag van de leerlingen.

Taakspel op de speelplaats is een uitbreiding van Taakspel in de klas. De leerlingen en leerkrachten leren eerst te werken met Taakspel in de klas en als dat goed gaat breiden ze het uit naar de speelplaats.

Implementatie van Taakspel

De implementatie van het Taakspel verloopt in drie fasen. Iedere fase duurt ongeveer drie maanden. In iedere fase is er een training en is er begeleiding van de leerkracht in de vorm van klassenconsultaties. De consultaties worden uitgevoerd door een schoolbegeleider die daarvoor gecertificeerd is.

  1. In de invoeringsfase wordt het spel geïntroduceerd bij de leerlingen met behulp van uitgewerkte introductielessen. De leerlingen stellen samen met de leerkracht positieve regels op en verzinnen beloningen die passend zijn voor de klassensituatie. Vervolgens wordt het spel drie keer per week gespeeld. De speeltijd van het Taakspel wordt geleidelijk opgebouwd. Het is belangrijk dat het zo gespeeld wordt dat iedereen kan winnen.
  2. In de uitbreidingsfase wordt het Taakspel steeds langer en in verschillende onderwijssituaties gespeeld.
  3. In de generalisatiefase wordt vooral aandacht besteed aan het in stand houden van de effecten van het Taakspel, ook wanneer het Taakspel niet gespeeld wordt.

Materiaal

Voor Taakspel in de klas is er is onder andere een docentenhandleiding en een licentiemap voor schoolbegeleiders beschikbaar.

Het materiaal bestaat uit de volgende onderdelen:

  • De Taakspeldoos met de docentenhandleiding, 9 pictogrammen, observatieformulieren, poster, kaarten (Van der Sar, 2004b).
  • De licentiemap Taakspel met een theoretische verantwoording, drie uitgewerkte trainingen, een implementatiehandboek en implementatieformulieren (Van der Sar & Goudswaard, 2001).
  • Een instructievideo Taakspel voor schoolbegeleiders. Een train-de-trainermap Taakspel voor het opleiden van de schoolbegeleiders in Nederland.
Beoordeling programma volgens principes integraal klassenmanagementScores op elementen schaal 1-5
1.van fragmentarisch naar integraal; organisatie, instructie, gedragScore element 1: 3
2.van instrumenteel naar persoonsgecentreerdScore element 2: 4
3.van disciplinering naar zelfsturingScore element 3: 3
4.van interventies naar preventieScore element 4: 4
5.van 'toerist' naar 'burger'Score element 5: 2
6.van focus op het kind naar een lerende schoolgemeenschapScore element 6: 3
7.van éénrichtingsverkeer (overdracht) naar interactief lerenScore element 7: 4
8.van leerkrachtgecentreerd naar gezamenlijke verantwoordelijkheidScore element 8: 4
9.van het kind als probleem naar de leerkracht doet ertoeScore element 9: 3
10.van incidentbestrijding naar doelgericht cyclisch werkenScore element 10: 4

Meer informatie:
CED-groep
Taakspel

Overname van gegevens is met bronvermelding toegestaan.
© Nederlands Centrum Onderwijs & Jeugdzorg